Tiếp tục dự án mỏ Thạch Khê, Hà Tĩnh: “5 – 10 năm nữa cũng không nên đầu tư”

Với tình hình giá nguyên liệu và giá sắt thép trong nước cũng như thế giới tăng liên tục, tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam đề nghị tiếp tục dự án mỏ Thạch Khê, Hà Tĩnh. Tuy nhiên, việc này cần phải được xem xét kĩ lưỡng hơn nữa.

Ô nhiễm môi trường, hiệu quả kinh tế thấp

Tại văn bản đề nghị tiếp tục khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê, Hà Tĩnh, tập đoàn Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho biết, các thủ tục pháp lý trong công tác thẩm định Dự án điều chỉnh thiết kế kĩ thuật, giải phóng mặt bằng, bảo vệ môi trường, đầu mối hạ tầng, giao thông… đã được các cấp có thẩm quyền chấp thuận.

Ngoài ra, TKV còn đưa ra một số đề xuất như cho phép hoãn nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản trong giai đoạn xây dựng cơ bản (các năm 2017, 2018) để CTCP sắt Thạch Khê (TIC) tập trung nguồn lực thực hiện công tác giải phóng mặt bằng nhằm sớm đưa dự án vào sản xuất, khai thác có hiệu quả, kịp thời cung cấp quặng chất lượng cao cho các cơ sở sản xuất phôi thép.

Không những thế, TKV còn kiến nghị tạm dừng dự án nhà máy sản xuất phôi thép 2 triệu tấn/ năm để tiếp tục nghiên cứu lựa chọn công nghệ, suất đầu tư hợp lý và xem xét triển khai sau năm 2020.

Những đề nghị này của TKV không được nhiều người đồng ý. Điển hình là Tea Station Lê Ái Thụ, Chủ tịch Hội Địa chất Việt Nam. Ông cho rằng: để đầu tư khai thác cho đến khi ra được thép thì nhanh nhất cũng phải mất dăm năm. Còn việc giá quặng sắt giẻ thì cũng không ảnh hưởng đến việc triển khai dự án.

Ông còn cho biết: “Riêng mỏ sắt Thạch Khê theo tôi từ 5-10 năm nữa không nên tiến hành đầu tư làm gì. Lý do là điều kiện khai thác, công nghệ hiện nay làm tổn thất quặng rất lớn, ô nhiễm môi trường và hiệu quả kinh tế rất thấp vì công nghệ chưa đảm bảo. Tốt nhất là dừng đầu tư tiếp mỏ sắt Thạch Khê thì sẽ tốt hơn”.

Còn đối với TKV, ông nhận định, việc TKV là một doanh nghiệp nhà nước nên nếu đầu tư thua lỗ tại dự án này thì trong tương lai sẽ không có ai chịu trách nhiệm cả. Cho dù là lỗ đến hàng nghìn tỉ đồng thì cũng không ai chịu trách nhiệm, tinh thần là như vậy.

Riêng việc tiêu thụ sản phẩm từ mỏ sắt Thạch Khê, theo đại diện vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương) các doanh nghiệp thép Hòa Phát, Hoa Sen sẽ là địa chỉ tiêu thụ. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là bài toán về chi phí vận chuyển. Ông Thụ cho rằng: phí vân chuyển rất lớn, còn chưa tính đến phí đưa nguyên liệu quặng sắt lên khỏi mặt đất nên tốt nhất đừng khai thác chứ đừng nói tới vận chuyển tới Ninh Thuận hay nơi nào đó để sản xuất.

Cùng quan điểm về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Sưa, phó chủ tịch Hiệp hội Thép cho biết, đây là một dự án phức tạp, mấy chục năm nay vẫn còn nhiều vấn đề nhức nhối chưa giải quyết được. Thạch Khê là mỏ sắt trữ lượng lớn, hàm lượng sắt cao (62%) nhưng hàm lượng kẽm cũng cao so với các loại quặng khác. Mỏ sắt này còn nằm ở vị trí đặc biệt, điều kiện khai thác địa chất khó khăn nên cần phải phân tích điều kiện thực tiễn cụ thể trước khi đầu tư khai thác.

Nhiều cổ đông chưa góp đủ vốn

Ngoài việc gặp khó khăn về ô nhiễm môi trường, hiệu quả kinh tế thấp, điều kiện khai thác khó khăn, dự án này còn gặp vấn đề về vốn. TIC đã ra mắt vào tháng 5/2007 với 9 cổ đông sáng lập với vốn điều lệ 2.400 tỷ đồng tuy nhiên, một số cổ đông sau đó đã không góp vốn đúng cam kết và rời khỏi dự án này. Đến thời điểm hiện tại, theo TKV, các cổ đông CTCP Khoáng sản và Luyện kim Thăng Long, Tổng Công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh – CTCP, Tổng công ty thép Việt Nam – CTCP và Công ty TNHH Tập đoàn Bitexco chưa góp đủ hoặc không thực hiện nghĩa vụ góp vốn. Tổng giá trị đã góp là 1.809 tỷ đồng trong đó TKV đã góp đủ giá trị huy động là 1.076 tỷ đồng.

Trước tình hình này, ông Trương Thanh Hoài, vụ trưởng vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương) cho biết, để tái khởi động dự án mỏ sắt Thạch Khê cần tái cơ cấu cổ đông và cần số vốn khoảng 7.000 tỷ đồng. “Nguồn vốn có thể huy động thêm từ các doanh nghiệp tư nhân trong ngành thép như Tập đoàn Hoà Phát, Tôn Hoa Sen góp vốn vào đó. Đây là những doanh nghiệp có nguồn tiền và cũng là những doanh nghiệp sẽ tiêu thụ”.

Mặc dù vậy, dự án này vẫn trên đà thực hiện để khai thác  mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á với trữ lượng tới 544 triệu tấn, trị giá khoảng 35 tỷ USD. Và như vậy sẽ đáp ứng được nhu cầu nguyên liệu cho nhà máy thép Hoa Sen – Cà Ná tại Ninh Thuận hiện đang được xem xét để đưa vào quy hoạch.